پراکنش مکانی - زمانی شته ی خالدار یونجهbuckten therioaphis maculata، شته ی لگومینوزkoch aphis craccivora و کفشدوزک های خانواده ی coccinellidae در مزارع یونجه ی کرکج

یونجه با نام علمی medicago sativa l. مهم ترین گیاه علوفه ای در ایران و بسیاری از مناطق دیگر جهان است. شته ی خالدار یونجه therioaphis maculata buckten و شته ی لگومینوز aphis craccivora koch از آفات مهم یونجه می باشند. در این پژوهش پراکنش مکانی - زمانی این دو آفت و دشمنان طبیعی آنها از خانواده ی coccinellidae با استفاده از تجزیه ی مکانی با شاخص های فاصله (sadie)، سامانه ی موقعیت یابی جهانی (gps) و سامانه ی اطلاعات جغرافیایی (gis) تعیین شد. از gps برای اندازه گیری مساحت مزارع و تعیین موقعیت مکانی نمونه ها، از sadie برای تعیین میزان وابستگی مکانی داده ها و به دست آوردن الگوی پراکنش مکانی حشرات و از gis برای تهیه ی نقشه ی پراکنش آفات و دشمنان طبیعی آنها استفاده شد. این بررسی طی دو سال در چهار مزرعه ی یونجه به مساحت های 4/0، 5/0، 1/3 و 3/7 هکتار در زمین های دانشکده ی کشاورزی دانشگاه تبریز واقع در کرکج و در دو مقیاس انجام شد. مزارع 1/3 و 3/7 هکتاری به شبکه های 30×30 متر و مزارع 5/0 و 4/0 هکتاری به شبکه های 10×10 متر تقسیم شدند. نمونه برداری های هفتگی در هر چین، با رسیدن ارتفاع بوته ها به حدود 15 سانتی متر شروع و تا برداشت چین ادامه داشت. در سال 92 برای نمونه برداری از شته ها و کفشدوزک ها از روش نمونه برداری مطلق استفاده شد. به این صورت که در هر شبکه به صورت ضربدری حرکت کرده و در هر قطر تعدادی ساقه ی یونجه به صورت تصادفی انتخاب شدند. ساقه های انتخاب شده داخل یک تشت سفید رنگ به قطر دهانه ی 42 سانتی متر سه بار تکان داده شدند و شته ها و کفشدوزک-های افتاده داخل تشت شمارش و ثبت شدند. در شبکه های 30×30 متر در هر مسیر 20 ساقه و در کل 40 ساقه به ازای هر شبکه و در شبکه های 10×10 متر در هر مسیر پنج ساقه و در کل 10 ساقه به ازای هر شبکه انتخاب شدند. در سال 93 برای نمونه برداری از شته ها به روش سال قبل عمل شد اما برای نمونه برداری از کفشدوزک ها از تور حشره گیری استاندارد استفاده شد. به این صورت که در شبکه های 30×30 متر پنج چرخش 180 درجه ای و در شبکه های 10×10 متر سه چرخش 180 درجه ای تور به عنوان یک واحد نمونه در نظر گرفته شد و از هر شبکه یک واحد نمونه برداشته شد. سپس حشرات کامل و لارو های کفشدوزک ها داخل تور شمارش و ثبت گردید. برای تعیین پراکنش مکانی داده ها از تجزیه ی مکانی با شاخص های فاصله استفاده شد. نتایج تجزیه ی مکانی نشان دادند که شته ی خالدار یونجه در مزارع مورد مطالعه الگوی مکانی تجمعی داشته و شاخص تجمع در 44 مورد از 50 سری داده بزرگ تر از یک بود. خوشه بندی قوی به سمت پچ و گپ نیز (5/1< (v_i ) ? و 5/1-> (v_j ) ?) الگوی تجمعی را تأیید کرد (05/0> p(v_i ) ? و p(v_j ) ?). نتایج هم چنین نشان دادند که در مورد شته ی لگومینوز و کفشدوزک ها نیز توزیع تجمعی غالب است (1< ia). تجزیه ی همبستگی مکانی بین شته ها و کفشدوزک ها با استفاده از sadie نشان دهنده ی وجود همبستگی مکانی مثبت (0< x) بین آنها در مزارع مورد مطالعه بود. برای بصری کردن نحوه ی پراکنش شته ها و کفشدورک ها نقشه های شاخص های خوشه بندی و شاخص همبستگی مکانی مربوط به تاریخ های مختلف نمونه برداری با نرم افزار arcgis 9.3 رسم شدند. از این نتایج و نقشه ها می توان در افزایش کارآیی عوامل زیستی، انجام سمپاشی های مکان - ویژه علیه شته ها و در کل مدیریت موثر و کارآمد این آفات در مزارع یونجه استفاده کرد.